We hebben met z'n allen mogen ervaren dat neerslagtekort leidt tot een lager waterpeil in rivieren en beken, maar ook tot een drastische vermindering van de beschikbare grondwaterhoeveelheid. De extreme droogte zorgde voor problemen bij waterafhankelijke sectoren als landbouw, scheepvaart, industrie, recreatie en natuur.
Het waterpeil speelt een belangrijke rol in een gebied. Iedereen weet dat veel soorten (vissen, waterplanten) alleen op plaatsen voorkomen waar voldoende water aanwezig is. Maar de rol van het waterpeil is in veel gebieden echter veel subtieler. Dit komt omdat het water daar “verborgen” aanwezig is omdat het zich in de grond bevindt. Ondanks dit “verborgen” karakter speelt het grondwater een even belangrijke rol op de natuurwaarden als oppervlaktewater!
Het seizoensverloop valt onmiddellijk op. In de winter is het waterpeil hoog, in de zomer is het waterpeil beduidend lager. Dit is niet zozeer een gevolg van een grotere hoeveelheid neerslag die in de winter zou vallen. Het is vooral de grotere verdamping tijdens de zomermaanden die een belangrijke rol speelt. Dit effect wordt versterkt door loofbomen, die vanaf begin mei allemaal in blad staan.
Grondwater is al het water dat zich in de ondergrond, in bodems en gesteenten bevindt. Meestal is dit water afkomstig van neerslag. Regen- of oppervlaktewater dringt de grond in tot het een niet-doorlatende laag bereikt. Boven deze laag raakt de grond verzadigd; de "verzadigde zone". De hoogte tot waar deze verzadiging optreedt is het grondwaterpeil of het freatisch vlak.
Door verlaging van de grondwaterstand, bijvoorbeeld door grondwaterwinning voor drinkwater of voor industrie, kan verdroging optreden en daarmee onherstelbare schade aan de biodiversiteit brengen.
Grondwater meten in een peilbuis is de betrouwbaarste manier om informatie te krijgen over de grondwaterstand. Een peilbuis plaatsen is niet altijd noodzakelijk, maar wel heel nauwkeurig. In een peilbuis volgen we schommelingen in de waterstand op per seizoen en in natte en droge periodes.
Op verschillende terreinen in het Kastanjebos en de Molenbeekvallei zijn peilbuizen geplaatst om het waterpeil (waterdruk) op te volgen. Het waterpeil is een belangrijke factor voor het type vegetatie dat we kunnen verwachten.
Op enkele van deze peilbuizen werden dataloggers gezet en kunnen niet meer manueel afgelezen worden. De dataloggers meten de grondwaterdruk en via een USB-connectie wordt de druk, op regelmatige tijdstippen, afgelezen.
Een peilbuis is een buis met één geperforeerd deel, die in de bodem wordt geplaatst om de stijghoogte van het grondwater vast te stellen. Een peilbuis kan gemaakt zijn van onder andere PVC, HDPE (Hoge Dichtheid Polyetheen) of roestvast staal en heeft een diameter van enkele centimeters. De totale lengte van een peilbuis kan variëren van circa 1 meter tot enkele honderden meters.
Grondwaterstanden opnemen
Er zijn twee manieren om de grondwaterstanden via peilbuizen te meten, handmatig of semiautomatisch.
Handmatig
Voor het handmatig meten van de grondwaterstand kan gebruik gemaakt worden van een peilstok of een peillint. Een peilstok meet de waterstand vanaf de bodem van de peilbuis tot de grondwaterstand op de stok en is zodoende alleen geschikt voor ondiepe peilbuizen. Voor diepe peilbuizen wordt vaak gebruik gemaakt van een peillint. Als peillint gebruikt Natuurpunt-Herent een rolmeter waarop twee elektrodes op het begin van het rolmeterlint gemonteerd zijn en via twee stroomdraden aan een zoemer verbonden. Wanneer de elektrodes in contact komen met het grondwater, zorgt het water voor een elektrische sluiting en klinkt de zoemer. Nu kan men op het lint tot op een halve centimeter nauwkeurig de grondwaterstand aflezen. (foto)
(Semi)automatisch
Om de grondwaterstand te meten wordt steeds vaker gebruik gemaakt van automatische drukopnemers. Deze bestaan uit een elektronische druksensor gekoppeld aan een datalogger, die met een bepaalde frequentie de gemeten hydrostatische druk registreert. De semiautomatische en telemetrische oplossingen verschillen in de wijze waarop de logger wordt uitgelezen. Bij de semiautomatische moet op locatie het geheugen van de logger met een USB-connectie worden uitgelezen. Bij een systeem met telemetrie worden de metingen automatisch via een dataverbinding naar een centrale opslag geüpload. (foto)
Grafiek waterstand in 2018 voor de Benedictusweide (foto)
Hugo Bollion
Bronnen tekst en figuur:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Waterkringloop
https://nl.wikipedia.org/wiki/Grondwater
https://nl.wikipedia.org/wiki/Peilbuis
https://www.advison.be/nl/geotechnisch-onderzoek/grondwatermetingen
https://www.knnv.nl/sites/www.knnv.nl/files/users/Roosendaal/.../ecologie2.pdf
https://www.natuurpunt.be/nieuws/tegengaan-van-schade-aan-natuur-moet-topprioriteit-krijgen-bij-droogteperiode-20180912
