Zondag 4 september 2022, nog even naar het weerbericht luisteren, “Het is de laatste zonnige zondag!” zei de weerman en dat hadden nog meer mensen vernomen. We hadden het niet verwacht, maar 30 wandelaars gingen samen met ons iets meer dan 5 km wandelen doorheen het Kastanje- en Spekbos.
Dertig wandelaars is een grote groep, daarom werd er beslist om twee groepen te vormen. Maar alvorens te vertrekken gaf Chris een woordje uitleg over het vernattingsproject in het Kastanjebos. Vlaanderen droogt uit en we stellen, door de droogte, in het Kastanjebos een achteruitgang vast van
de grondwaterafhankelijke planten (zoals de moerasspirea, de grote kattenstaart, het heelblaadje,..) en een bedreiging van de aanwezige Europees beschermde habitats. Een ecohydrologische studie van 2021 over de stand van zaken van de natuurwaarden en mogelijke maatregelen, vormt het kader voor mogelijke vernattingsmaatregelen in het Kastanjebos, uit te voeren door de Watergroep, de provincie en Natuurpunt. Deze maatregelen zijn: voor de Watergroep: minder water oppompen; voor de provincie: de drainage door de waterlopen 2de categorie (Lipsebeek en Weisetterbeek) afremmen en voor Natuurpunt: de drainage door watervoerende grachten afremmen teneinde het kwelwater maximaal te laten infiltreren in het bos. Sinds 2021 is de Watergroep erin geslaagd zijn waterproductie met de helft te verminderen. Door een nieuwe waterleiding tussen Walem en Zemst wordt er water versluisd naar het waterreservoir van Meerbeek om zo de winning in het Kastanjebos te milderen. Voor de maatregelen van de provincie en Natuurpunt is het vooralsnog wachten op de goedkeuring van een in het voorjaar bij de minister van Leefmilieu ingediend Blue Dealproject.
Vanaf nu ging de wandeling in twee groepen verder naar de Lipsebeek. Ik zelf ging met de groep van Chris mee, de tweede groep werd gegidst door Raf. De Lipsebeek die aan de Groenstraat ontspringt maakt deel uit van het valleigebied van de Leibeek/Laakbeek die stroomt tussen Wijgmaal en Boortmeerbeek waar ze uitkomt in de Weesbeek, net voor die in de Dijle uitmondt. In de Lipsebeek wil men de drainerende werking temperen, dit door de beek te verondiepen, maar alleen daar waar het kan zonder schade te brengen aan de waardevolle oeverbegroeiing.
In het Kastanjebos komen een aantal Europees beschermde boshabitats voor, namelijk het natte elzenbroekbos (13 ha), het eiken-essenbos (74 ha met veel voorjaarsbloeiers) en het eiken-beukenbos (5 ha) op de drogere percelen. Ook belangrijke biotopen zoals het struisgras-grasland (8,5 ha) en het dotterbloemgrasland (3,5 ha) komen er voor. Enkele van deze habitats zijn afhankelijk van een hogere grondwaterpeil en dus is het belangrijk dat het bos niet teveel uitdroogt.
De Weisetterbeek, een 10 km lange beek, ontleent zijn naam aan het Weisetterbos en maakt deel uit van het valleigebied van de Weesbeek, die in Erps-Kwerps ontspringt en daarna door het Silsombos loopt. Ook in de Weisetterbeek is het de bedoeling de drainerende werking te temperen.
De Weisetterbeek loopt hier door het recent aangekocht natuurgebied het Spekbos (aankoop van 16 ha met financiële inbreng van het LIFE Green Valleys project). In het bos komt een eiken-beukenbos voor met hier en daar Amerikaanse eik. Deze laatste zouden in de toekomst – na goedkeuring van een nieuw beheerplan in 2023 – vervangen worden door inheemse boomsoorten die veel meer insecten aantrekken.
Bij het beheerplan hoort ook een verdere verbetering van de toegankelijkheid voor de wandelaars. Een voorstel is om een doorsteek te maken van het Spekbos richting Mastellestraat en die zal ongeveer evenwijdig met de Haachtstraat lopen, wat veiliger en aantrekkelijker is. Een poel, één van de zeven poelen (5 op de Benedictusweide, 2 aan de Haachtstraat) aangelegd met provinciale middelen, was hier te bewonderen. Deze poelen zijn speciaal aangelegd voor amfibieën zoals de gewone pad en salamanders.
Van regen tot kwel.
Zowel in de Molenbeekvallei als in het Kastanjebos is er kwel aanwezig. Kwel is grondwater afkomstig van regen op het Brabants Plateau (Diestiaanheuvels zoals de Bovenberg, de Toverberg, de IJzerenberg,…) en die doet er 30 à 40 jaar over om in de lager gelegen valleien en bossen terug tevoorschijn te komen.
Het Essen-Elzenbos is het natste deel van het Kastanjebos. Door verdroging is dit habitat het meest bedreigd, het vernatten van het bos is dan ook cruciaal voor het behoud van dit Europees beschermde habitat.
Eén van de oudste en ook waardevolste percelen in beheer van Natuurpunt Herent is het hooiland Hellebroeck met herfsttijloos en zijn groot aantal verschillende kruiden. De herfsttijloos is een giftig bolgewas waarvan de bloem op een krokus lijkt, maar pas in de herfst verschijnt. Zijn bladeren en vruchten komen pas in het voorjaar tevoorschijn en de plant houdt van vochtige standplaatsen.
De herfsttijloos was dan ook een mooie afsluiter van deze zonovergoten wandeling.
Met dank aan Chris en Raf voor hun deskundige uitleg.
Foto’s klik hier.
Volgende wandeling: de paddenstoelenwandeling in Bertembos meer nieuws over deze wandeling: www.natuurpunt-herent.be